مغز یک صفحه‌نمایش است
دقيق نيست بگوييم تصوير سينماتوگرافيك در زمان حال است. آنچه تصوير «بازنمايى» مى‌كند در زمان حال است، ولى نه خود تصوير، زيرا در سينما، همچنان كه در نقاشى، خود تصوير همواره از آنچه بازنمايى مى‌كند متمايز است. خود تصوير نظامى است از روابط زمانى، كه زمان حال متغير تنها يكى از نتيجه‌هاى آن است. فكر مى‌كنم تاركُفسكى نيز همين مسئله را مد نظر داشت وقتى تمايز ميان تدوين و نما را به چالش كشيد و سينما را به منزله‌ى «فشار زمان» در يك نما تعريف كرد. (از متن کتاب صفحه ۲۰ تا ۲۱)
مترجم كتاب مغز يك صفحه‌نمايش است دست به گزينش و گردآوری مقالاتی از ژيل دلوز فيلسوف شهير فرانسوی زده‌است كه همگی حول محور سينما و علاقه‌ی اين فيلسوف تاثيرگذار به سينما می‌چرخند. اين مقالات به طور كلی از دو كتاب گپ‌وگفت‌ها و دو رژيم جنون دستچين شده اند. با اين حال چندتايی از آن‌ها پيش‌تر در دهه‌ي ۱۹۷۰ در كايه دو سينما نيز منتشر شده بودند، و همان‌طور كه مترجم در مقدمه توضيح داده برخی از آن‌ها را می‌توان چون مقدمه‌ای ديد برای ورود به دو كتاب مهم دلوز دربارهی سينما، يعنی تصويرـ‌حركت و تصويرـ‌زمان. كتاب حاوی چهار گفت‌وگو با دلوز دربارهی سينما و يك نامه است كه دلوز به سرژی دنی به مناسبت انتشار كتابش نوشته، به علاوه‌ی تك‌نگاری كه دلوز دربارهی فيلم دسته‌ی چهار نفره ساخته‌ی ژاك ريوت نوشته است. دلوز فيلسوفی اساساً راديكال و خلاق است که نگاهش به سينما تاثير ماندگاری بر فهم سينما و همين‌طور فهم فلسفه به‌واسطه‌ی سينما داشته است. او در «پرتره‌ی فيلسوف در مقام يك سينما رو» در پاسخ به اين پرسش كه «شما ارزشِ اصالت را دقيقاً چگونه می‌فهميد؟» می‌گويد: «اصالت تنها معيار يك اثر است. اگر احساس نمی‌كنيد كه چيزی نو ديده‌ايد، يا چيزی نو برای گفتن داريد، چرا می‌نويسيد، چرا نقاشی می‌كشيد، چرا فيلم می‌سازيد؟ به همين ترتيب، در فلسفه اگر سراغ ابداع مفاهيم نو نمی‌رويد چرا می‌خواهيد فلسفه ورزی كنيد؟» ( نشر بان )
اندیشه و تصویر
«مغز یک صفحه نمایش است»، شامل متن‌هایی از ژیل دلوز است که با ترجمه پویا غلامی به فارسی منتشر شده است. متن‌های حاضر در این کتاب، از دو کتاب «دو رژیم جنون» و «گپ‌وگفت‌ها» انتخاب شده‌اند و فرمی قطعه‌وار دارند. از کتاب اول، تمام مقالات سینمایی و از کتاب دوم متون فصل دوم‌‌اش که به سینما مربوط است گزینش شده‌اند. مترجم در بخشی از مقدمه‌اش درباره گزینش متون حاضر در این کتاب نوشته: «پیشاپیش واقف‌ایم که این فرم از گزینش و مفصل‌بندی این جرقه‌های آنی، جز در پرتو مطالعه آثار اصلی دلوز، و سنت نیچه‌ای- اسپینوزایی پشت آن، ره به جایی نخواهد برد... بااین‌حال، کوششی است برای ترسیم برخی خطوط نو ورای نقدهای فاقد روش‌مندی، یا در بهترین حالت محفلی، روانکاوانه یا فمینیستی. پس قسمی از آرای دلوز در مورد اندیشه و تصویر را نشانه رفته‌ایم و امیدواریم در کنار دیگر آثاری که از دلوز به فارسی برگردانده شده و می‌شوند، به ساخت فضایی برای امکان‌ها، بینش‌ها و اتصالات نو راه بریم؛ همان‌که دلوز آفرینش شیوه‌ای جدید از طرح مساله می‌خواند.» سه متن اول کتاب با عناوین «سینما یک، نمایش نخست»،
«تصویر-حرکت» و «تصویر- زمان» مقدمه‌های کوتاه و فشرده‌ای‌اند که دلوز بر دو کتاب سینمایی‌اش نوشته و به‌عنوان مقدمه‌ای برای ورود به جهان ابداعی‌اش، تصویر- حرکت و تصویر- زمان، عمل می‌کنند. بعد از این سه متن، چهار نمونه از گفت‌وگوهای مهم دلوز درباره سینما آورده شده که به اعتقاد مترجم، برخی پرسش‌ها یا کج‌فهمی‌های احتمالی درباره کار دلوز در «سینما یک» و «سینما دو» را تا حدی روشن می‌کند. سپس، تک‌نگاری دلوز بر کار ژاک ریوت در فیلم «دسته چهارنفره»، نامه‌ای از دلوز به مناسبت انتشار کتابی سینمایی از سرژ دنی، و یک تک‌نگاری دیگر بر فیلم دنیل اشمیت، «سایه فرشتگان»، انتخاب و ترجمه شده‌اند.
نسیم آصف
روزنامه شرق شماره ۲۸۲۱ - ۱۳۹۵ چهارشنبه ۱۸ اسفند
«بان»، نشری تازه در نمايشگاه كتاب؛
از اينجا تا ابديت
نشر بان به‌تازگی كتاب‌هايی را چاپ يا تجديدچاپ كرده كه به حوزه‌های مختلفی، از تاريخ عكاسی گرفته تا سينما، مربوط‌اند. «مغز يك صفحه نمايش است»، عنوان يكی از اين كتاب‌هاست كه گزيده‌ای از مقاله‌های ژيل دلوز را دربر گرفته و توسط پويا غلامی به فارسی ترجمه شده است. اين كتاب كه در فاصله‌ای اندك به چاپ دوم هم رسيده، متن‌هايی را از دو كتاب «دو رژيم جنون» و «گپ‌وگفت‌ها» دربر گرفته كه همگی فرمی قطعه‌وار دارند. تمام مقالات سينمايی «دو رژيم جنون» و فصل دوم «گپ‌وگفت‌ها» كه به سينما مربوط است در اين كتاب انتخاب و ترجمه شده‌اند.
عناوين بخش‌های اين كتاب عبارتند از: «سينما يك، نمايش نخست»، «تصوير- حركت»، «تصوير- زمان»، «پرتره فيلسوف در مقام يك سينمارو»، «انديشه و تصوير»، «ترديدهايی درباره امر خيالی»، «مغز صفحه نمايش است»، «سه پرسش درباره شش در دو اثر گدار»، «سه دايره ريوت»، «نامه به سرژ دنی: خوش‌بينی، بدبينی و سفر» و «يهودی ثروتمند». آن‌طور كه در توضيحات مترجم آمده؛ سه متن نخست، مقدمه‌هايی بس فشرده‌اند كه دلوز بر دو كتاب سينمايی‌اش نوشته است و به‌عنوان مقدمه‌ای برای ورود به جهان ابداعی‌اش، «تصوير- حركت» و «تصوير- زمان»، عمل می‌كند؛ بعد به‌ترتيب، چهار نمونه از مهم‌ترين گفت‌وگوهای دلوز درباره سينما، بعضی پرسش‌ها يا كج‌فهمی‌های احتمالی درباره كار دلوز در «سينما يك» و «سينما دو» را تا حدی روشن می‌كنند. سپس، تك‌نگاری دلوز بر كار ژاك ريوت در فيلم «دسته چهارنفره»(١٩٨٨)، نامه‌ای از دلوز به بهانه انتشار كتابی سينمايی از سرژ دنی، و تك‌نگاری ديگری بر فيلم دنيل اشميت، «سايه فرشتگان» (١٩٧٦) قرار دارند.
نسيم‌آصف
روزنامه شرق، شماره ۲۸۵۸ - ۱۳۹۶ دوشنبه ۱۸ ارديبهشت